وزارت تحصیلات عال ی پیام مقام وزارت تحصیلات عالی برنامه ملی بازنگری و انکشاف نصاب های تحصیلی پیشگفتار فهرست
معینیت علمی
ریاست انکشاف برنامه های علمی
برنامه ملی بازنگری و انکشاف نصاب تحصیلی پوهنتون های کشور
پوهنځی حقوق و علوم سیاسی
نصاب تحصیلی رشته حقوق
تابستا ن 1398 ه-ش، کابل
نیروی بشری آموزش دیده و متخصص یکی از عناصر اصلی توسعه سیاسی، اجتماع ی و اقتصادی کشورها شمرده میشود. بدون تردید
انکشاف همه جانبه افغانستان عزیز بدون حضور منابع بشری متخصص و متعهد امکان پذیر نخواهد بود. وزارت تحصیلات عالی
افغانستان و نهاد های تابع آن مسئولیت آموزش و تربیه متخصصین را در رشته ها و عرصه های مختلف عهده دار می باشند. وزارت
تحصیلات عالی به منظور تحقق این امر مهم با وجود چالش های فراوان متاثر از جنگ و بحران ها گام های مؤثر و مفیدی را در جهت
دسترسی همه افغانهای واجد شرایط به تحصیلات عالی، برداشته است. طوریکه امروز اغلب کارشناسان متصدیان ادارات دولتی و دست
اندرکاران سکتور خصوصی و تحصیل یافتگان از نهاد های تحصیلی افغانستان می باشند. رهبری، منسوبان و اعضای کادرعلمی
تحصیلات عالی افغانستان با درک مسئولیت و رسالت عظیم خویش باور دارند که اقدامات خوب صورت گرفته، ولی تا هنوز کافی نبود ه،
نیازهای سکتور های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و دولت داری را به وجه احسن مرفوع نساخته است. با درک این واقعیت ما
باورمند هستیم که به منظور تکمیل آرزوها و خواسته های مردم عزیز افغانستان، لازم است که تلاش های بیشتری در زمینه صورت گیرد.
مردم افغانستان شایسته تحصیلات عالی با کیفیت میباشد که از اعتبار جهانی برخوردار بوده پاسخگوی نیاز های اساسی بازار کار
افغانستان از حیث تربیه نیروی انسانی باشد. در زمینه رسیدن به معیارهای لازم در حوزه ارائه خدمات علمی با کیفیت؛ داشتن نصاب
درسی هماهنگ با معیارهای جهانی، افغانستان شمول و کاربردی امر حتمی و الزامی است.
در پلان استراتژیک ملی وزارت تحصیلات عالی، تدوین نصاب تحصیلی معیاری به عنوان یکی از اهداف اصلی مطمح نظر قرار گرفت و
به کمیسیون ملی نصاب وظیفه سپرده شد تا رهنمود انکشاف و بازنگری نصاب تحصیلی را ترتیب نموده، به منظور آغاز روند بازنگری
اساسی و توحید نصاب ملی در اختیار تمامی پوهنتون ها و مؤسسات تحصیلات عالی دولتی و خصوصی قرار دهد. پروسه بازنگری
نصاب از یک سال قبل در تمام رشته ها از مرحله نیاز سنجی از سطح دیپارتمت ها، پوهنځی ها و پوهنتون ها، مستفید ان از نهاد های
دولتی و خصوصی آغاز و همچنان مدل های متعددی سایر کشورها نیز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.
مسرت داریم که پروسه بازنگری نصاب های درسی در رشته های حقوق، علوم سیاسی و روابط بین الملل، فقه و قانون، تعلمیات اسلامی
و ثقافت اسلامی؛ مبتنی بر رهنمود بازنگری نصاب، همت و همکاری همه جانبه ریاست انکشاف برنامه های علمی، کمیسیون ملی
نصاب تحصیلی و اعضای کادر علمی پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی و شرعیات و علوم اسلامی پوهنتون های دولتی و خصوصی
کشور و به همکاری مالی و تخنکی بنیاد محترم آسیا ) The Asia Foundation ) و اداره بین المللی مبارزه علیه مواد مخدر و تنفیذ
قانون ) INL ( اینک به ثمر نشست. ما شاهد تلاش های مستمر، صادقانه و تخصصی همکاران خویش در نهادهای فوق الذکر در تمامی
مراحل از جمله مرحله نیاز سنجی، بررسی های مسلکی کمیته های تخصصی و برگزاری سه کلستر ملی )سه مرحله تدوین جدول نصاب
و مفردات، مرحله تدقیق و مرحله نهایی سازی در هر یک از رشته های فوق الذکر( بودیم و اقدامات صورت گرفته را که با کیفیت و
معیارهای عالی به انجام رسیده است ، تحسن و تقدیر می کنیم.
اکنون با افتخار نصاب های بازنگری شده ی رشته های حقوق، علوم سیاسی و روابط بین الملل، فقه و قانون، تعلیمات اسلامی و ثقافت
اسلامی را منحیث اولین نصاب های نهایی شده در وزارت تحصیلات عالی افغانستان، جهت تطبیق در تمام پوهنتون ها و مؤسسات
تحصیلات عالی دولتی و خصوصی تقدیم جامعه علمی خویش می نماییم. امید داریم با تطبیق نصاب های جدید بسا از خلاها و کاستی
های قبلی رفع گردیده، ارائه خدمات تحصیلات با کیفت بهتر و بازدهی مؤثر تر صورت گیرد.
در پایان از تمام تهیه کنندگان نصااب های تحصایلی تمامی رشاته ها به خصاو رشاته های حقوق، علوم سایاسای و روابط بین المل ل،
فقه و قانون، تعلمیات اساالامی و دیپارتمنت ثقافت اساالامی به ویژه از همکاران گرامی در وزارت تحصاایلات عالی، بنیاد محترم آساایا
( The Asia Foundation-Afghanistan (، اساااتاادان پر تلاش شاااامال در این پروساااه، ر ساااای پوهنځی هاا و آمرین دیپاارتمنات هاای
مربوطه، کمال قدردانی و سپاس گزاری می نمایم.
پوهنمل عبدالتواب بالاکرز ی
معین علمی و سرپرست وزارت تحصیلات عال ی
نصاب تحصیلی از عناصر مهم و کلیدی برنامه های علمی در وزارت تحصیلات عالی است. تطبیق نصاب تحصیلی معیاری منحیث
نقشه راه برای محصلان و تربیه نیروی بشری کشور، از یک سو باعث بهبود کیفیت تدریس و آموزش در نهاد های تحصیلی گردیده
و از سوی دیگر فارغان با دانش و شایسته طبق نیاز بازار کار را به جامعه تقدیم میکند. از همین رو، وزارت تحصیلات عالی به عنوان
اساسی ترین نهاد تنظیم کنندۀ امور تحصیلات عالی در کشور، روند بازنگری و انکشاف نصاب های تحصیلی پوهنتون های کشور
با اهداف تنظیم آن مطابق به نیاز بازار کار، ضرورت استخدام کنندگان با رعایت معیار های پذیرفته شده جهانی در هر رشته
تحصیلی را با شعار "ملت واحد - نصاب تحصیلی واحد" در تمامی پوهنتون ها و موسسات تحصیلات عالی از سطح دیپارتمنت،
پوهنځی، پوهنتون تا وزارت تحصیلات عالی، آغاز نموده و قرار است یکصد و شصت و پنج رشته مختلف فارغ ده دوره لیسانس
موجود در کشور تحت پوشش این برنامه قرار گی رند.
روند انکشاف نصاب با مرحله نیاز سنجی اغاز گردید که در آن به منظور تشخیص نیاز بازار کار، اعضای کادر علمی موسسات
تحصیلات عالی اعم از دولتی و خصوصی با ادارات ذیدخل، نخبه ها و مراجع استخدام کننده نشست های مشورتی را دایر نموده
و بعد از جمع آوری نظریات آنها، آنرا به عنوان مواد کار در کلسترهای تخصصی رشته توسط متخصصین نصاب سازمورد تحلیل و
تجزیه قرار داده و در تنظیم نصاب های تحصیلی جدید از آن استفاده صورت گرفته است.
کلستر بازنگری نصاب های تحصیلی عبارت از گروپی از افراد متخصص، مجرب و ذیدخل در رشته مربوطه اعم از استادان صاحب
نظر پوهنتونهای دولتی و خصوصی، نمایندگان استخدام کنندگان )دولتی و خصوصی ( ، متخصصین ورزیده از پوهنتونهای
خارجی، نماینده فارغ التحصیلان سالهای اخیر و نماینده کمیسیون ملی نصاب وزا رت تحصیلات عالی اند که بعد از مرور سایر
نصاب های موجود و ریفرنس های بین المللی نیازسنجی ها را کار شناسی نموده و در چندین مرحله نصاب ها را انکشاف میدهند.
در بازنگری نصاب های تحصیلی که براساس اهداف آموزشی هر رشته نصاب ترتیب شده و برای هر مضمون و درس اهداف آموزشی
تعریف شده که با اهداف آموزشی رشته مطابقت دارد، بر علاوه سایر نصاب های رایج در کشور، ریفرنس های معتبر رشته های
مشابه در دیگر کشور ها نیز مورد مطالعه قرار گرفته و از آن ها استفاده شده است. توجه به مهارت ها و توانایی های محصلان
مانند، مهارت استفاده از تکنالوژی معلوماتی، طرز تفکر انتقادی یا (Critical thinking) ، توجه به کار عملی ) Internship ،)
مهارت محاوره و ارتباطات، بلدیت با کار گروپی و روحیه همکاری ، تقویه خلاقیت و نو آوری ، مهارت های حل مشکل، مهارت های
آموزش مادام العمر ) Life Time Learner (، آگاهی از کلتور های متفاوت جهانی ، تقویه حس وطن دوستی و روحیه اسلامی و
علاوه بر آن به معیارهای که توسط سازمان یونسکو به عنوان مهارت های قرن بیست و یکم تعریف گردیده نیز پرداخته شده و
رعایت گردیده است.
برنامه ملی بازنگری و انکشاف نصاب تحصیلی به همکاری کمیسیون ملی نصاب تحصیلی توسط ریاست انکشاف برنامه های
علمی وزارت تحصیلات عالی تطبیق میگردد. جا دارد که از همکاری اعضای محترم کمیسیون ملی نصاب و سایر اعضای ذیدخل
برنامه که با زحمات خستگی نا پذیر خویش در اکمال این برنامه ملی سهم داشته اند، اظهار سپاس و قدر دانی نماییم.
پوهنمل خواجه زبیر صدیقی
رئیس انکشاف برنامه های علمی
ارائه آموزش های معیاری در حوزه حقوق و "علوم سیاسی و ر وابط بین الملل" و تربیه نیروهای متخصص در بخشهای
مختلف حقوقی رسالت مهمی است که پوهنحَیهای حقوق و علوم سیاسی به عنوان نهاد های تحصیلات عالی عهده دار
هستند. باورمند هستیم زمانی نهادهای علمی میتوانند در اجرای رسالت خویش موفق باشند که علاوه بر ارائه آموزش های
نظری به ارتقای مهارت های عم لی محصلان و اصلاح نصاب درسی به منظور فراهم آوری فرصت های شغلی بیشتر برای
فارغ التحصیلان بیش از پیش عطف توجه نمایند. نصاب تحصیلی ) Curriculum ( یک رکن اساسی در تحصیلات عالی هر
کشور است. زیرا نصاب تحصیلی در واقع بیوگرافی )شناسنامه( مشخصات و خصوصیات هر مضمون )کورس( بوده که به
منزله رهنمود فشرده و جامع برای موضوعاتی که ق رار است تغییر در فهم، سلوک و مهارت مسلکی محصلان و دانشجویان به
شکل مطلوب مطابق به اهداف مطروحه فراهم سازد می باشد .
در سطح هر یک از پوهنتون ها، پوهنڅی ها و دیپارتمنت ها، کمیته های نصاب تحصیلی وظیفه دارند تا نصاب تحصیلی را
که در سال های گذشته تدریس می گردید مورد ارزیابی، بازنگری و انکشاف قرار داده، مطابق نیاز جامعه، بازار کار، پیشرفت
تکنالوجی، آخرین دستاوردهای علمی و ب الاخره مطابق به استندرد ها و معیار های محلی، ملی و جهانی عیار سازند. تاکید
اجماع ملی که در ماه حوت سال ۱۳۹۶ در کابل در خصو معیاری سازی نصاب ه ای تحصیلی افغانستان برگ زار گردیده
بود؛ نیز بر همین موارد بود.
کمیته های بازنگری نصاب در سطح پوهنڅی ها و پوهنتون ها با تدوین و توزیع پرسشنامه از اعضای کادر علمی، فارغ
التحصیلان، محصلین بر حال و استخدام کننده های دولتی و خصوصی در زمینه نقاط ضعف، قوت، فرصت ها و چالش های
موجود در نصاب های درسی رشته های مختلف خواهان معلومات گردیدند. نتیجه تجزیه و تحلیل این پرسشنامه ها و مصاحبه
ها در ه ر رشته نقاط ضعف و قوت را مشخص و فرصت ها و چالش های موجود را انعکاس داد. بر همین مبنی برای اصلاح و
بازنگری نصاب تحصیلی پلان های عملیاتی طرح و اولویت ها مشخص گردید.
در فاکولته های حقوق و علوم سیاسی کار بازنگری، توحید و معیاری سازی نصاب درسی بالای رشته های حقوق و "علوم
سیاسی و روابط بین الملل" آغاز گردید. در این روند نصاب های تحصیلی حدود شصت فاکولته حقوق و علوم سیاسی دولتی
و خصوصی در سطح وزارت تحصیلات عالی مورد بازنگری و انکشاف قرار گرفت. بعد از بیش از یک سال کار تخصصی و تدویر
چندین مرحله کلستر در سطح ملی، مطالعه نیاز های بازار کار و بررسی الگوهای مختلف از سایر کشور ها؛ تدوین نصاب
واحد معیاری در سطح ملی به انجام رسید.
انتظار میرود با تطبیق نصاب های جدید، دانش آموخته های رشته های مورد نظر با دانش عمیق تر، مهارت های بیشتر،
نگرش مسئولیت پذیری و تعهد مسلط شوند، طوریکه بتوانند با سهولت های بهتری وارد عرصه کار گردیده، خدمات با کیفیت
و تخصصی را به جامعه انجام دهند. یقین داریم این دانش آموخته ها دارای مهارت مسلکی بالا، آشناه با کمپیوتر و انترنت،
مسلط به زبان های بین المللی، اعتماد به نفس، صداقت، توانمند به انجام تحلیل و تجزیه علمی مسایل اجتماعی می
باشند.
عنوان صفح ه
ماقادما ه ............................................................................................................................. 1
دیادگااه .............................................................................................................................. 4
رساالا ت .............................................................................................................................. 4
ارزش ه ا ............................................................................................................................. 4
اهاداف آماوزشا ی ................................................................................................................... 5
نتاایاج متاوقاع ه ..................................................................................................................... 5
معرفای مختاصر پوهنځی حقوق و علوم سیاس ی ................................................................................ 5
نایااز ساناجا ی ...................................................................................................................... 6
ماعارفای ماحتاو ی .................................................................................................................. 8
اشتراک کنندگان کلستر ها : .................................................................................................... 11
جدول سمستروار مضامی ن ....................................................................................................... 11
لیست مضامین اساسی رشته حقو ق ........................................................................................... 21
لیست مضامین تخص صی رشته حقو ق ......................................................................................... 21
لیست مضامین پوهنتون شمول و اخ تیاری رشته حقو ق ..................................................................... 23
لیست مضامین کار عم لی و منوگراف رشته حقو ق ............................................................................ 24
صنف اول – سمستر او ل .......................................................................................................... 25
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون مبا دی حقوق ) 1 ) .................................................................. 26
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اساسات حقوق اسلا م ............................................................. 34
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق بش ر ........................................................................... 39
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون مبا نی علم س یاس ت ................................................................. 45
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون مبا دی فقه .......................................................................... 50
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون مبا دی اقتصاد عام ه ................................................................ 55
صنف اول – سمستر دو م .......................................................................................................... 63
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون مبا دی حقوق ) 2 ) .................................................................. 64
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق محیط زیس ت ............................................................... 70
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق سازمانهای بین المل ل ی .................................................... 76
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون متون فقهی -حقو ق ی .............................................................. 82
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون سیستم های حقو قی معاص ر ...................................................... 87
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حمایت از حقوق مصرف کنند ه ................................................... 93
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اخلاق و سلوک مسلک ی ........................................................... 99
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق رسانه ه ا ................................................................... 105
صنف دوم – سمستر سو م ....................................................................................................... 111
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق جزای عمو می ) 1 ) ........................................................ 112
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق و جایب ) 1 ) ............................................................... 118
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق ما لی ) 1 ) .................................................................. 124
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق اسا سی ) 1 ) ............................................................... 129
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون کریمنالوژ ی ....................................................................... 135
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق مالکیت های معنوی ..................................................... 141
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق کار ......................................................................... 147
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق جزای اسلا م ............................................................... 152
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون جزا شنا س ی ....................................................................... 157
صنف دوم – سمستر چهار م .................................................................................................... 163
مفردات و پلان درسی هفته وا ر مضمون حقوق جز ای عموم ی ) 2 ) .............................................. 164
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق وجایب ) 2 ) ................................................................ 169
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق ما لی ) 2 ) .................................................................. 175
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق اسا سی ) 2 ) ............................................................... 180
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون نگارش حقو قی ) 1 ) .............................................................. 186
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق معاد ن ...................................................................... 192
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون کریمنالست ی ک .................................................................... 197
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول فقه ......................................................................... 205
صنف سوم – سمستر پنج م ..................................................................................................... 211
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون نگارش حقو قی ) 2 ) .............................................................. 212
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق جزای اختصاصی) 1 ) .................................................... 218
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق عینی ) 1 ) ................................................................. 223
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق فامیل ) 1 ) ................................................................. 228
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق بین الملل عمو می ) 1 ) .................................................. 234
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون روش تح قیق ...................................................................... 240
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون عقود معین ....................................................................... 245
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون قواعد فقهی )مدن ی ( ............................................................ 250
مفردات و پلان درسی هفته وا ر مضمون حقوق تجار ت .............................................................. 255
صنف سوم – سمستر شش م ..................................................................................................... 261
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق جزای اختصاصی) 2 ) .................................................... 262
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق عینی ) 2 ) ................................................................. 267
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق فامیل ) 2 ) ................................................................. 272
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق بین الملل عمو می ) 2 ) ................................................... 277
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول و مبا نی مدیری ت .......................................................... 282
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق شرکت های تجار ت ی ...................................................... 288
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق جزای بین المل ل .......................................................... 293
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون قواعد فقهی جزای ی .............................................................. 299
صنف چهارم – سمستر هفت م ................................................................................................... 305
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق جزای اختصاصی ) 3 ) .................................................... 306
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق اداری) 1 ) ................................................................. 312
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق بین الملل خصو صی ) 1 ) ................................................ 318
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول محاکمات مد نی ) 1 ) ..................................................... 323
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول اجراآت جزایی) 1 ) ........................................................ 329
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق میرا ث ...................................................................... 335
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون روش های حل منازعات تجارت ی ............................................... 341
برنامه درسی مضمون کلی نیک حقو قی ) حقوق فامی لی ( .................................................................. 347
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون کلینیک حقو قی )حقوق اطفال ( ............................................... 355
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون کلینیک حقوقی )جزای ی ( ....................................................... 361
صنف چهارم – سمستر هشت م .................................................................................................. 367
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق اداری 2 ................................................................... 368
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق بین الملل خصو صی ) 2 ) ................................................ 373
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول محاکمات مد نی) 2 ) ...................................................... 378
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول اجراآت جزایی) 2 ) ........................................................ 384
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق تجارت بین المل ل ........................................................ 390
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون طب عدل ی ........................................................................ 396
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق دیپلمات یک و قنسو ل ی ................................................... 402
مضامین اخ تیار ی ............................................................................................................... 409
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اساسات احصائی ه ................................................................ 410
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون آیات الاحکا م ...................................................................... 415
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون تاریخ حقوق جز ا ................................................................. 420
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون صلح و حل منازع ه ............................................................... 425
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون روانشناسی جنای ی ............................................................... 430
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون مبارزه با فساد ادار ی ............................................................ 436
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق و توسعه ................................................................... 442
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون سیاست جنای ی ................................................................... 447
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اصول و فنون تقنی ن .............................................................. 453
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اشخا و محجوری ن ............................................................. 458
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق افلاس و ورشکست گ ی ..................................................... 463
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق ب یم ه ........................................................................ 468
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون تجارت الکترونی ک ی ............................................................... 473
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون وکالت دفاع ........................................................................ 478
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون فلسفه حقو ق ...................................................................... 484
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق بانکدار ی .................................................................. 489
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون بانکداری اسلا م ی ................................................................ 494
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون حقوق هوای ی ..................................................................... 499
مفردات و پلان درسی هفته وار مضمون اجرای احکا م ...................................................................... 504
بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین | 1
مقدمه
سااختار، محتوا و بازدهی نصااب درسای در نظام تحصایلات عالی یک کشاور اگر بر اسااس معیار های علمی و بین المللی
باشااد؛ عامل توسااعه همه جانبه جامعه و پدید آورنده افق های روشاان برای نساال های بعدی اساات. برای رساایدن به این
اهداف، بازنگری و تجدید نظر به صاورت مساتمر در نصااب های درسای به عنوان یک عنصاری تاثیر گذار و ساودمند،پذیرفته
شااده اساات. چنانچه بازنگری نصاااب درساای در پوهنتون ها و نهاد های تحصاایلات عالی در سااطح جهان امر مهم و مداوم
شامرده می شاود. پرداختن به مشاکلات جامعه و ارائه راهکار های عملی برای رفع آن ها بدون داشاتن نصااب تحصایلی به روز
شااده و معیاری امکان پذیر نمی باشااد. تلاش های دوامدار مساائولین محترم نظام تحصاایلات عالی افغانسااتان، از سااطح
دیپارتمنت ها تا مقام وزارت تحصایلات عالی نیز بر این مهم اساتوار اسات که نقشاه راه تحصایلات عالی؛ داشاتن کریکولوم
معیاری در تمامی رشته ها است.
تیم های تخصاصای تدوین، تدقیق و نهایی ساازی نصااب رشاته های حقوق و ععلوم سایاسای و روابط بین المللو پوهنتون
های دولتی و خصااوصاای کشااور افتخار دارند که در پرتو قوانین و پالیساای های وزارت محترم تحصاایلات عالی، تحت نظر
ریاست محترم انکشاف برنامه های علمی، مبتنی بر استراتیژی پوهنتون ها و مؤسسات تحصیلات عالی مربوطه خویش و به
حمایت مالی و تخنیکی مؤساساه محترم بنیاد آسایا؛ برنامه بازنگری و انکشاف نصاب تحصیلی رشته های حقوق و
“علوم سیاسی و رواب بین الملل را از زمستان 1396 در سطح دیپارتمنت ها و فاکولته ها آغاز نمایند. این تلاش ها الی
بهار 1398 هااااا.ش. ادامه یافت. اساتادان پوهنتون های دولتی و خصاوصای مرکز و ولایات در قالب کمیته های تخصاصای
بازنگری نصااب تحصایلی رشاته های حقوق و علوم سایاسای و روابط بین الملل و کلساترهای ساه گانه؛ نصااب تحصایلی رشاته
های حقوق و علوم سایاسای و روابط بین الملل را بازنگری کامل نماید. نساخه جدید آن ها را مشاتمل بر نصااب تحصایلی
جداگانه برای هر رشاته به شامول مفردات و پالیسای کورس های درسای برای هر مضامون، نهایی سااخته و به مقام وزارت
تحصیلات عالی و مجموعه اکادمیک حقوق و علوم سیاسی افغانستان تقدبم می نمایند.
به منظور توحید و بازنگری نصااب تحصایلی رشاته حقوق و رشاته علوم سایاسای و روابط بین الملل اقدامات اولیه بنا بر نیاز
جامعه، هدایت مقامات ذیصالاح و همکاری تخنیکی دفتر م ؤساساه بنیاد آسایا از زمساتان ساال 1396 و بهار 1397 در ساطح
دیپاارتمنات هاای پوهنتون هاا مختلف باه خصاااو پوهنتون کاابال و پوهنتون هاای زون هاا آغااز گردیاد. در این مرحلاه نیااز
2 | بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین
سنجی از محصلین، اعضای کادر علمی، ذینفع های محلی، ملی و بین المللی از طریق توزیع پرسشنامه ها، انجام مصاحبه
ها و تدویر ورکشااه ها انجام یافت. همچنان به هدف بهره گیری از تجربیات ساایر کشاورها؛ مطالعه نصااب های تحصایلی
برخی پوهنتون های معتبر کشاورهای منطقه و جهان )شاامل پوهنتون های از کشاورهای؛ مصار، ایران، پاکساتان، مالیزیا،
اندونیزیا، ایالات متحده، عربسااتان سااعودی، ترکیه، عراق و هندوسااتان( نیز صااورت گرفت. همچنان از تجربیات برخی از
متخصاصاین اصالاح نصااب تحصایلی خارجی و داخلی که در زمینه انکشااف تحصایلات عالی افغانساتان به خصاو رشاته
های مورد نظر، دارای تجربه و تخصص بودند، استفاده بهینه صورت گرفت.
در قدم بعدی، کمیته های تخ ا ص صای بازنگری نصااب تحصایلی رشاته حقوق و رشاته علوم سایاسای و روابط بین الملل با
اشااتراک برخی اعضااای مجرب کادر علمی پوهنتون های خصااوصاای و دولتی، نمایندگان کمیته ملی بازنگری نصاااب و
تعدادی از نمایندگان ذینفع ها و مؤسااسااات همکار در سااطح وزارت تحصاایلات عالی تدویر یافت. این کمیته گزارش های
اولیه واصاله و کریکولوم های تحصایلی از پوهنتون های مختلف )حدود سای گزارش ارزیابی مقدماتی و سای نصااب تحصایلی
از پوهنتون های دولتی و خصاوصای( را مورد بررسای قرارداد. گزارشاات واصاله از مؤساساات ملی و بین المللی، نهاد های
عدلی و قضاایی، انجمن مساتقل وکلای مدافع افغانساتان و ساایر پیشانهادات واصاله را نیز مطالعه و بررسای نمود. همچنان
اعضاای کمیته های مذکور نصااب های تحصایلی رشاته های مورد نظر را در برخی پوهنتون های کشاورهای را که قبلا نام
برده شاد،،ا نیز از نظر گذراندند. در اخیر کمیته های مذکور مساوده توحید شاده و معیاری ن ا ص اب تحصایلی رشاته حقوق و
رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل را تدوین و جهت بررسی به کلسترهای رشته های متذکره ارائه نمودند.
مساوده نصااب تحصایلی رشاته های علوم سایاسای و روابط بین الملل و حقوق در ساه کلساتر جداگانه و در فاصاله زمانی
بیشااتر از شااش ماه ، بررساای گردید. در هریک از کلسااترها با درنظرداشاات نیاز و مبرمیت موضااوع بین 48 الی 120 تن از
اعضاای کادر علمی پوهنتون های مختلف دولتی و خصاوصای از ساطح مرکز و ولایات در ساالون تجمعات وزارت تحصایلات
عالی اشااتراک نمودند. همچنان در این کلسااتر ها نمایندگان با صاالاحیت نهاد های چون سااتره محکمه، لوی څارنوالی،
وزارت خانه های عدلیه، حج، ارشااد و اوقاف، کار و امور اجتماعی، اطلاعات و فرهنگ، معارف، داخله؛ کمیسایون مساتقل
نظارت بر تطبیق قانون اسااسای افغانساتان، کمیسایون مساتقل اصالاحات اداری و خدمات ملکی، کمیسایون مساتقل حقوق
بشار افغانساتان، انجمن مساتقل وکلای مدافع افغانساتان، شاورای علمای افغانساتان، اداره MEC ، موساساات بین المللی
مانند USIP ، GIZ ، UNDP ، LESPA ، فارغ تحصاایلان پوهنځی حقوق و علوم ساایاساای، اعضااای محترم کمیساایون ملی
نصاب تحصیلی وزارت تحصیلات عالی و سایر موسسات و نهاد های همکار فعالانه اشتراک نمودند. در پایان و بعد از چندین
نوبت بازنگری و اصالاح مجدد؛ نصااب تحصایلی رشاته های حقو ق و علوم سایاسای و روابط بین الملل مشاتمل بر مضاامین،
کریدیت ها، مفردات و پالیسی کورس های جداگانه برای هر مضمون توحید و نهایی گردید.
کاسااتی ها و تناقضاااتی همچون؛ موجودیت نصاااب های متعدد در سااطح پوهنتون های مختلف، تداخل بین رشااته ها،
تاداخال بین محتوای مضاااامین، عادم موجودیات کود نمبر واحاد و ملی، عادم توجاه باه مهاارت هاای عملی و کااربردی دانش
آموختگان، عدم تعریف درسات از مواد لایحه سایساتم کریدیت تحصایلات عالی، عدم موجودیت منابع همساان و معیاری در
ساااطح ملی، عادم موجودیات تنااساااب بین تعاداد کریادیات هاا، عادم تعریف دقیق از نوع مضااامون، تفااوت فااحش در رویکرد
تطبیق لایحه کریدیت به ارتباط نصااب تحصایلی و غیره مواذد؛ در نصااب های تحصایلی قبلی رشاته های مورد نظر به اساتناد
بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین | 3
اساناد و شاواهد گردآوری شاده وجود داشات که کوشاش گردید در نصااب جدید رفع گردد. تفکیک کامل رشاته های حقوق و
علوم سیاسی یکی دیگر از دستاوردهای مهمی بود که برای اولین بار در نصاب تحصیلی سراسری کشور انجام شد.
در نتیجه تغییر اسااسای ۶۰ فیصاد در مضاامین و مفردات رشاته ععلوم سایاسای و روابط بین المللو و تغییر و اصالاح اسااسای
بیشاتر از ۴۰ فیصاد مضاامین و مفردات رشاته حقوق صاورت گرفت. با توجه به اقدامات صاورت گرفته و نیاز به افزایش حس
تعهد به ارزش های اسلامی و ملی؛ نصاب تحصیلی رشته های مورد نظر با داشتن شاخصه های ذیل نهایی گردید:
"نصااب واحد معیاری ملی که در ساطح تمام پوهنتون های دولتی و خصاوصای کشاور قابل تطبیق باشاد.، با تعریف کامل از
هر مضامون که شاامل عنوان، نوع، تعداد کریدیت، صانف و سامساتری که تدریس می شاود، با معرفی منابع اصالی و منابع
ممد درساای برای هر مضاامون، با تعریف کامل اهداف رشااتوی و مطابقت آن با اهداف اختصاااصاای هر مضاامون، با تدوین
پاالیسااای کورس هاای درسااای مشاااخص و قاابال اجرا، باا معرفی روش هاای تادریس مطاابق ایجااباات هر مضااامون، باا تعریف
مسائولیت های اکادمیک و اخلاقی اساتاد و محصال و با رویکرد افزایش ظرفیت های مسالکی، تحقیقاتی و عملی محصالین
در حوزه تفکر انتقادی، نگارش حقوقی، بررسااای و تشاااخیص قضاااایا، مرور قوانین و متون فقهی، ارتقاا روحیه کار جمعی،
تقویت اعتماد به نفس و همدیگر پذیری".
شاایان تذکر اسات که دیپارتمنت های رشاته حقوق و رشاته علوم سایاسای و روابط بین الملل در مقطع لیساانس در تمام
پوهنتون های افغانساتان اعم از دولتی و خصاوصای غیر فارغ ده می با ا شا ند. به منظور هرچه تخصاصای تر شادن خدمات
تحصیلی؛ نیاز است تمام پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی، موجودیت دیپارتمنت های چهارگانه؛ حقوق عمومی، حقوق
جزا و علوم جنایی، حقوق خصاوصای و روابط بین الملل را در قدم اول تکمیل نمایند. ایجاد دیپارتمنت های حاکمیت قانون
و حقوق بشر، علوم سیاسی و توسعه سیاسی نیز برای پوهنتون های که شرایط لازم را تکمیل می نمایند، توصیه می گردد.
شمار ه
نام رشته های فارغ ده پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی
دری
پشت و
English
1
حقوق
حقوق
Law
2
علوم سیاسی و روابط بین
الملل
سیاسی علوم او نریوال اړیکه
Political Science and International Relations
امید اساات تلاش های صااورت گرفته بخشاای بزرگی از چالش ها و مشااکلاتی موجود در این زمینه را پایان داده و زمینه
تحصیل بهتر را برای فرزندان این مر زوبوم در رشته های نامبرده شده فراهم سازد.
در اخیر از مسئولین محترم وزارت تحصیلات عالی، کارکنان دفتر محترم بنیاد آسیا، اعضای کمیته های تخصصی باز نگری
نصااب و اشاتراک کنندگان کلساتر های ساه گانه که با ساعه صادر و پشات کار موجب موفقیت این پروساه گردیدند، اظهار
سپاس و امتنان می نماییم.
4 | بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین
دیدگ ا ه
با تطبیق ن ا صا اب تحصاایلی هذا و اسااتفاده از روش های مختلف تدریس و آموزش؛ طرح و اجرای تحقیقاتی علمی در حوزه
های مختلف حقوق نهادینه خواهد شاد، اساتادان و محصالان این رشاته با مطالعه موضاوعات زمانه ما مانند حاکمیت قانون،
فسااد اداری، دموکراسای ، شاهرنشاینی ، ایجابات حقوقی تحولات تکنولوژیکی، بساترهای حقوقی توانمندساازی اقتصاادی -
تجاارتی، محیط زیسااات و پاایاداری، عوامال اجتمااعی جرایم، مهااجرت و ساااایر هنجاارهاا و نااهنجااری هاای اقتصاااادی؛ قاادر
خواهند بود در تکامل اجتماعی سهم بارز ایفا نمایند.
دیدگاه ما با در نظرداشااات موارد ذیل با تغییرات احتماالی در سااااختاار حقوقی، اقتصاااادی، اجتمااعی و سااایااسااای جامعه
هماهنگ خواهد بود:
• خلاقیت، نوآوری، اساتفاده از روشاهای مختلف تدریس و نهادینه کردن فرهنگ تحقیق و ت لیف این رشاته را همراهی
جامعه در مسیر رفاه و آسایش در جایگاه بهتری قرار می دهد.
• تمایل به ترویج رویکرد تفکر انتقادی و تعامل ساازنده اجتماعی با کساب تجربیات اکادمیک محصالین را شاهروندان
مسئول، منتقد و همکار به حل مشکلات و کمک به منافع عمومی ببار خواهد آورد.
• مسائولین آموزش رشاته حقوق متعهد به نوآوری مساتمر و اساتقبال از خلاقیت های در راساتای تدریس بهتر این رشاته
بود، تلاش می نمایند مسایرهای شاغلی و منعطف تر حرفه ای را برای کاهش نرب بیکاری فارغان حقوق شاناساایی و یا
ایجاد نمایند.
رسال ت
آموزش رشاته حقوق بر بنیاد نصااب تحصایلی معیاری و واحد؛ محصالین را برای شاناخت، درک، مشاارکت و موفقیت در جامعه
ای که به سارعت در حال تغییر اسات؛ آماده می کند تا افغانساتان و جهان به مکانی بهتر برای تطبیق قانون و تامین عد الت
تبدیل شاود. مسائولین و اعضاای کادر علمی رشاته حقوق اطمینان دارند که محصالین مهارت هایی را که لازمه آموزش کامل
و صحیح این رشته است به شمول کسب ظرفیت های لازم برای موفقیت و خدمت در سکتور عدلی و قضایی، حکومت داری
و حاکمیت قانون، بازار و اقتصااد را کساب و توساعه می دهند. نهادهای آموزش حقوقی همچنان منجر به تولید دانش عملی
و نظری خواهند شد که به مردم امکان می دهد تا نظام حقوقی را بهتر بشناسند و عدالت را بیشتر تجربه نمایند.
ارزش ها
با توجه به اصااول حاکم بر جامعه افغانسااتان، حفا منافع علیای کشااور، تحکیم وحدت ملی، تعهد به ارتقای کمی و کیفی
آموزش علمی و کااربردی دانش حقوق، باه کاارگیری اساااتنادردهاای پاذیرفتاه شاااده بین المللی در محیط اکاادمیاک و تعمیم
مسئولیت پذیری، ارزش های اساسی ذیل مطمح نظر قرار گرفته است:
• باور و احترام به ارزش های اسلامی و ملی؛
• تقویت روحیه وحدت ملی، همگرایی و تحکیم ثبات سیاسی؛
• احترام به کرامت انسانی، تعمیم عدالت، برابری و قانونیت؛
• تحصیلات عالی حقوقی با کیفیت و معیاری متناسب با نیاز جامعه و بازار کار؛
بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین | 5
• مسئولیت پذیری و قانونگرایی؛
• اداره سالم، مؤثر و کارآمد؛
ا هداف آموزشی
هدف رشاته تحصایلی حقوق در دوره لیساانس آموزش، عرضاه دانش حقوقی و مهارت های مسالکی با استفاده از میراث غنی
نظام حقوقی اسلام، حقوق و آداب نیک مردم افغانستان، دانش معیاری جهانی؛ جهت تربیه نیروی متخصص و متعهد برای
رفع نیازها در کتگوری های ذیل در سطح ملی و بین المللی می باشد:
• قوه قضائیه، اداره څارنوالی، وکالت دفاع، ادارات خدمات ملکی، دستگاه سیاست خارجی،
• مشاورت حقوقی نهادهای دولتی، شرکت ها و سکتور خصوصی؛
• ادارات ثبت اسناد و وثایق؛
• کارشناسان و مشاوران امور بانکی، بیمه، تجارت و غیره
نتایج متوقع ه
• شاناخت مبانی، سااختار و منابع نظام حقوقی، اداری و سایاسای افغانساتان و تشاخیص جایگاه و کاربرد فقه اسالامی در
این نظام حقوقی
• کساب دانش و مهارت به منظور مشاارکت در تعمیم حاکمیت قانون، تقویت مردم ساالاری، توساعه و رفاه اجتماعی در
جهت ایجاد اداره سالم مبتنی بر شاخصه های حکومت داری خوب و عاری از هرگونه فساد؛
• شاناخت قواعد امری و اختیاری حاکم بر تعاملات اقتصاادی، سایاسای و ذات البینی افراد ،دولتها، ساازمانهای بین
المللی، شرکت ها و سایر اشخا حکمی درسطح ملی والمللی؛
• شااناخت پدیده های جرمی، انواع و عوامل آن، مفهوم و انواع مجازات، تشااریفات و شاارایط، مراحل، مراجع تطبیق
موئیدات جزایی و روند رسیدگی به قضایا مطابق به نظام حقوقی افغانستان و اسناد بین المللی؛
• کساب مهارت های لازم در زمینه تنظیم قرارداد ها، پیش برد دوسایه های قضاایی مدنی و جزایی و ارائه مشاوره حقوقی
برای حل منازعات در قالب روش های رسمی و غیر رسمی حل منازعات؛
• انکشااف مهارت انجام تحقیقات علمی، نگارش حقوقی، تحلیل حقوقی، اساتدلال و فن بیان، اداره و رهبری، وکالت
دفاع و مشاوره مسلکی-حقوقی.
معرفی مختصر پوهنځی حقوق و علوم سیاس ی
پوهنځی حقوق و علوم سیاسی در سال 1317 ه ش بر اساس فرمان شاهی بنام اکادمی حقوق و علوم سیاسی در کابل تاسیس
گردیده است. به تاریخ 7 ثور همان سال با پذیریش ) 25 ( محصل با وسایل ابتدائی و تعداد پنج نفر استاد در عمارت لیسه حبیبیه
واقع پل باغ عمومی به فعالیت آغاز و در سال 1320 در اثر پیشنهاد ریاست اکادمی و منظوری مقام صدارت، این اکادمی به فاکولته
حقوق وعلوم سیاسی ارتقا یافت. در ضمن، مدت تحصیل نیز از سه سال به چهار سال بالابرده شد. برای تنظیم امور اداری و
6 | بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین
تدریسی پوهنځی در سال 1317 تعلیمات نامه ئی توسط مجلس استادان تصویب و به منصه اجرا گذاشته شد. این تعلیمات نامه
در 1323 تعدیل گردید که در آن مدت تحصیل سه سال عمومی و یک سال اختصاصی پذیرفته شد. در آن زمان این پوهنځی دارای
کادر دایمی نبوده و دروس توسط استادانی افتخاری پیش برده می شد که وظیفه اصلی شان خارج از پوهنځی بود. بنا بر این، در
سال 1324 برای بار اول سیستم استخدام اسیستانت های بوجود آمد. بلاخره در سال 1336 براساس پیشنهاد ریاست پوهنځی و
منظوری مقامات ذیصلاح مقرره پذیرش کادر علمی ترتیب و تهیه گردید.
در آغاز تحصیل محصلان این پوهنځی را افرادی تشکیل میداد که توسط ادارات دولتی معرفی میگردید. اما در سال 1320 برای
اولین بار یک تعداد از فارغان صنوف دوازدهم لیسه های مرکزی به این پوهنځی جذب گردیدند. در سال 1323 بر اساس تعدیل
تعلیمات نامۀ تدریسی پوهنځی، رشته های اختصاصی ذیل ایجاد گردید:
11 . رشتۀ اداری و حقوق
22 . رشتۀ اقتصاد و مالی
33 . رشتۀ سیاسی
سپس در سال 1336 برای تصمیم مقامات ذیصلاح، سه رشته مذکور به دو رشتۀ ذیل تبدیل گردید :
11 . رشته اداری ) خدمات عامه(
22 . رشته دیپلوماسی
بعداً در سال 1344 رشته دیپلوماسی به رشته قضائی و څارنوالی مبدل گردید که تاکنون نیز داری همین دو رشته می باشد.
در ابتدا این پوهنځی توسط استادان ترکی که در وزارت خارجه بحیث مشاورین ایفای وظیفه می نمودند همکاری علمی میگردید.
سپس در سال 1339 میان این پوهنځی و پوهنتون سربن فرانسه پروتوکول همکاری عقد گردید که تا سال 1357 ادامه یافت.
نیاز سنج ی
هیئت رهبری و کمیته کاری نصاب پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی پوهنتون های دولتی به همکاری مؤسسه محترم
بنیاد آسیا برنامه بازنگری و انکشاف کریکولم پوهنځی حقوق و علوم سیاسی را در مدت یک سال گذشته تدوین و اجرا نمود
ه است. برنامه بازنگری و انکشاف کریکولم پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی طی دو فعالیت عمده و اساسی انجام داده
شد : 1 - راه اندازی برنامه نیاز سنجی با تدوین و توزیع پرسشنامه ها و تجزیه و تحلیل داده ها 2 - و برگزاری فعالیت های
گروهی در قالب ورکشاه ها و تجزیه و تحلیل داده ها .
برنامه نیازسنجی به هدف بررسی میزان مطابقت کریکولم موجود پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی با انتظارات و نیازمندی
های ذینفعان اعم از مفید بودن و کاربردی بودن مضامین، بروز بودن و معیاری بودن مفردات، بومی بودن و معیاری بودن
منابع تحصیلی، شناسایی نکات ضعف و قوت کریکولم تحصیلی پوهنځی حقوق و علوم سیاسی و همخوانی نصاب ها با
معیار های بین المللی، راه اندازی گردیده بود. فعالیت های گروهی و تجزیه و تحلیل داده های آن به هدف سنجش نیاز
های اساسی بازار کار و فراهم آوری فرصت های شغلی بیشتر برای فارغ التحصیلان هر دو رشته پوهنځی حقوق و علوم
سیاسی با توجه به اشباع شدن بازار کار تدویر گردید. در بخش نخست داده های حاصل از پرسشنامه ها و در بخش دوم داده
های حاصل از فعالیت های گروهی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .
اجراآت زیر به منظور تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها صورت گرفته است:
بخش اول: عمومیات و جدول سمستروار مضامین | 7
1
1 - ترتیب تیم کاری در قالب کمیته نصاب هر پوهنځی: به اساس جلسه کمیته نصاب پوهنځی های حقوق و علوم سیاسی
این تیم کاری با معرفی یک نماینده از سوی دیپارتمنت های چهارگانه و آمریت کمیته نصاب پوهنځی حقوق و علوم
سیاسی تشکیل گردید.
2
2 - شناسایی ذینفعان: پوهنځی حقوق و علوم سیاسی با ذینفعان متعددی چه در داخل و چه در خارج در تعامل میباشد که
هر یک میتوانند بر پوهنځی اثر گذاشته و یا از پوهنځی اثر پذیر باشند. هر یک از ذینفعان نیاز ها و انتظار های قابل
توجهی دارند که پوهنځی حقوق و علوم سیاسی در راستای بازنگری کریکولم آن ها را میبایست در نظر گیرد. ذینفعان
پوهنځی حقوق و علوم سیاسی قرار ذیل اند :
• دیپارتمنت ها : دیپارتمنت های مختلف پوهنتون های دولتی و خصوصی از ذینفعان اثر گذار اند. پیشنهاد بازنگری
کریکولم، تنظیم مفردات و تعین روش تدریس از صلاحیت های دیپارتمنت ها است که در چگونکی ارائه خدمات
آموزشی بسیار تاثیر دارد .
• ارگان های عدلی و قضایی: از آنجا که یکی از رسالت های پوهنځ ی حقوق و علوم سیاسی ت